środa, 21 grudnia 2016

SŁOWIAŃSKIE ŚWIĘTO- SZCZODRE GODY

SZCZODRE GODY – ŚWIĘTO ZIMOWEGO PRZESILENIA

1. Wstęp

Ziemia weszła właśnie w etap wyciszenia. Chce w ten sposób odzyskać energię i siły do intensywnego, wiosennego wzrostu. Dni skracają się stopniowo już od 21 czerwca, ale ten najkrótszy przypada na 22 grudnia [W tym roku tj. 2016 przesilenie zimowe przypada 22 grudnia o godzinie 11:44]. Wtedy to Słońce góruje w zenicie, w wysuniętej najdalej na południe szerokości geograficznej- zwrotniku Koziorożca.
Rytm dobowy zwierząt i roślin od zawsze dostosowuje się do tych cyklicznych zmian. Nasi przodkowie – silnie związani z naturą – widzieli w nich zastosowanie nie tylko praktyczne (uprawa roli i prowadzenie domu), ale i mistyczne.
Kiedy biały puch zastąpi już złote liście, w nozdrza uderzy charakterystyczny zapach mrozu i przeszywającej wilgoci, a noce będą zdawały się nie mieć końca, wtedy możemy śmiało stwierdzić, że wielkimi krokami zbliża się do nas zimowe przesilenie. Jak już wcześniej wspomniałam, jego punkt kulminacyjny przypada na 22 grudnia. Jesteśmy wówczas świadkami przełomu – noc jest najdłuższa, a z każdym nowym przebudzeniem stopniowo skraca się na korzyść dnia; światłość zaczyna panować nad ciemnością. [Ciemność panuje nad jasnością na półkuli północnej, na południowej sytuacja jest odwrotna.]
Ten charakterystyczny punkt w kalendarzu tradycji Słowian kultywowany jest jako święto Szczodrych Godów.

2. Szczodre gody

2.1. Nazewnictwo

Szczodre Gody, Godowe święto, Święta Zimowego Staniasłońca (Hody, kasz. Gòdë, śl. Gody, ros.Коляда). W Czechach i na Słowacji święto może być nazywane jako Kraczun, w Rosji Koljada, Kolęda.
~szczodry
1. «rozdający coś obficie»
2. «hojnie udzielany», PWN
~gody
1.«uroczystości weselne»
2.«o jubileuszu (dwudziestopięciolecia, pięćdziesięciolecia, siedemdziesięciopięciolecia)» 3.«okres poprzedzający u zwierząt kopulację»
4. Gody daw. «święta Bożego Narodzenia i okres od Bożego Narodzenia do Trzech Króli», PWN
Pochodzące ze słownika PWN definicje słowa gody mogą wprowadzać w błąd, ponieważ w mowie dawnych Słowian słowo godъ (god) oznaczało rok. Oryginalnie nazwą gody określano czas przejściowy pomiędzy starym a nowym rokiem.

2.2. Znaczenie

(…) światłość zaczyna panować nad ciemnością. Wraz z wydłużaniem się dnia, Ziemia stopniowo wybudza się ze stagnacji. Powołuje do życia pierwsze oznaki aktywnej wegetacji, a tym samym przynosi ludziom nadzieję i wiarę w lepsze jutro.
Swaróg – Słońce znów zaczyna odzyskiwać panowanie nad światem. Cykl zamyka się – Stare Słońce umiera, po to aby odrodzić się jako Nowe Słońce.
doma-svarog-malyj
Ze względu na brak pisemnych źródeł, które mogłyby wspomóc próbę odszyfrowania symboliki i znaczenia tego święta, interpretacja ta jest bardzo elastyczna. Musimy tutaj zaufać swojej słowiańskiej intuicji. Niemniej pewne jest, że Szczodre Gody są związane z kultem bóstw solarnych i chtonicznych.
Bóstwo solarne – Typ bóstwa uranicznego będącego personifikacją Słońca jako całości lub jego stanów, np. Swaróg, Swarożyc, Dadźbóg
Bóstwo chtoniczne – Typ bóstwa odnoszący się do ciemności i śmierci, ziemi oraz jej płodności, np. Weles, Mokosz.
Czas przesilenia zimowego przeznaczony jest również dla przodków. Poświęca się im palone w miejscach pochówku ognie, by duchy mogły ogrzać się i również świętować. Domostwa pełne są jadła, spożywanego w ramach rytualnych uczt na cześć zmarłych.
Tego dnia odprawia się wróżby, mające zapowiedzieć pogodę oraz obfitość plonów w nadchodzącym roku. Do jednej z nich należy wyciąganie słomek z wyścielonej pod obrusem lub talerzem słomy- na podstawie ich kształtu i długości przewiduje się przychylność Doli. [Dola w mitologii słowiańskiej personifikacja losu i przeznaczenia.]
Święta to przede wszystkim czas odpoczynku, odzyskania wewnętrznej harmonii oraz wzmocnienia więzi rodzinnych. Wspólne biesiadowanie i rozmowy pomagają w odbudowaniu relacji, które mogły zostać zatarte w wyniku rutyny i pędu za prozaicznymi (ale niezbędnymi do życia) wartościami. To dobry moment na odszukanie własnego ja i zweryfikowanie swoich prawdziwych potrzeb.

2.3. Przebieg obrzędu i symbolika

Szczodre gody to święto, rozciągające swoje misterium na dwanaście dni, które (jak głoszą dostępne publikacje) nazywano dwunastnicą. Liczba ta ma tutaj olbrzymie znaczenie, ponieważ reprezentuje ilość miesięcy w roku i pełni Księżyca – ukazuje zatem krąg życia na ziemi. Życie jednostki jest niczym innym jak fragmentem życia całej natury. Śmierć natomiast zwiastuje nowy początek i świeżość – wyzbycie się materialnej powłoki, dlatego też w kulturze Słowian nie jest powodem smutku i zadumy.
Każdy dzień Szczodrych Godów przedstawia inny miesiąc, dlatego należy intensywnie świętować przez cały ten okres tak, by zapewnić sobie dostatek. Dotyczy to również brania udziału we wróżbach, które są odprawiane codziennie, by poznać przyszłość na najbliższy cykl.
Biesiadowanie polega na kolędowaniu, czyli spożywaniu wyjątkowych potraw, piciu trunków, tańcach i śpiewach. To czas wspólnej radości i cieszenia się swoim towarzystwem. W aneksie (4.1) zaprezentowane są kolędy oraz utwory literackie, które swą tematyką odwołują się do Godów.
W okresie świątecznym należy unikać pracy, aby nadać tej chwili wyjątkowego charakteru. Dawniej uważano, że niespełnienie tego obowiązku może przynieść domownikom nieszczęście.
Gospodynie przygotowują dwanaście potraw, które goszczą na stołach ostatniego wieczoru Staniasłońca, tj. Szczodrego wieczoru. Wśród nich znajdują się kutia oraz sójki – tradycyjne pierogi z kapusty lub buraków oraz kaszy jaglanej pieczone w piecu chlebowym.
Kutia – Potrawa poświęcona zmarłym podczas obchodu Dziadów i tryzn-słowiańskich uroczystości pogrzebowych.
Dzieci obdarowuje się drobnymi upominkami, niegdyś w postaci orzechów lub jabłek (symbol zdrowia). Wielkim powodzeniem cieszą się również szczodraki, czyli bułki nadziewane, przeważnie drożdżowe, przygotowane na słono. Przez moją babcie nazywane były pasztecikami. Stanowią one symbol przemijającego roku.
W zależności od powodzenia jakie nas spotkało, takie są i nasze szczodraki. Bułki te przybierają przeróżną formę, ale to ich wielkość ma tutaj dominujące znaczenie. Zeszłoroczna obfitość równa się wielkości smakołyku.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz